บทความ เด็กพิเศษกับความพิเศษของชีวิต
บทความ เด็กพิเศษกับความพิเศษของชีวิต
Embedded Scribd iPaper - Requires Javascript and Flash Player
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
⌫
เด็กพิเศษ คือใคร คำถามนีมกจะไดยนบอย ๆ ้ั ิ หลาย ๆ คนยังไมเขาใจถึงความหมายทีแทจริง เด็กพิเศษ ่ คือ เด็กทีตองการการดูแลเปนพิเศษ เพราะมีความบกพรอง ่ ทางรางกาย และสติปญญา ความบกพรองนีอาจจะเห็น ้ ดวยตาเปลา เชน ตาบอด แขนขาพิการ การสังเกตเห็นได วาเปนกลมอาการดาวน ( Down ’ s syndrome ) จากทาง ุ หนาตา ฯลฯ ชนิดทีมองเห็นดวยตาเปลา ไดแก เด็กทีมี ่ ่ ความบกพรองทางการไดยน หูตง หูหนวก เด็กออทิสติก ิ ึ และเด็กบกพรองทางสติปญญา เปนตน เด็กพิเศษมักเปน ผทถกทอดทิงใหอยในมุมสลัว ๆ มุมหนึงของสังคม เปน ู ี่ ู ้ ู ่ กลมทีนอกจากจะไมคอยไดรบโอกาสแลว บางครังยังถูกกีด ุ ่ ั ้ กันทางสังคมดวย วันนีเ้ ราเริมหันกลับมามองสิงทีเ่ กิดขึนกับ ่ ่ ้ เขาเหลานีบาง เริมใหความสนใจและเขามาชวยเหลือมากขึน ้ ่ ้ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ฯ ทรงมี พระราชดำรัสถึงคนพิการ ดังความตอนหนึงวา “งานชวย ่ ผูพิการนี้มีความสำคัญอยางยิ่ง เพราะผูพิการไมไดอยาก จะพิการและอยากชวยตัวเอง ถาเราไมชวยเขาใหสามารถ ปฏิบตงานอะไร เพือมีชวตและมีเศรษฐกิจของครอบครัว ัิ ่ ีิ จะทำใหเกิดสิงทีหนักในครอบครัว หนักแกสวนรวม ฉะนัน ่ ่ ้ นโยบายทีจะทำ คือ ชวยใหเขาชวยเหลือตัวเอง เพือจะใหเขา ่ ่ สามารถเปนประโยชนตอสังคม” นับเปนพระมหากรุณาธิคณ ุ ้ ิ เปนลนพนแกคนพิการทังมวลกอใหเกิดพลังในการดำรงชีวต อยางมีเปาหมายยิงขึน (ขวัญใจ, 2540) ่ ้ แตเดิมการเลี้ยงดูเด็กพิเศษที่มีปญหาทางดาน รางกายและจิตใจ จะถูกจำกัดไวในครอบครัว ไมเปดโอกาส ใหเด็กไดออกมานอกบานหรือพบปะคนแปลกหนา บาง ครอบครัวถือวาเปนเรื่องนาอับอาย จึงทำใหเด็กพิเศษ เหลานีดอยโอกาสและมีปรับตัวไดยาก เมืออยในสถานการณ ้ ่ ู ทีแปลกใหม หรืออยในกลมคนทีปกติ จึงทำใหเด็กเหลานี้ ่ ู ุ ่ เกิดปมดอย และเปนการบั่นทอนจิตใจของเด็กอยางยิ่ง ปจจุบนพอแมไดเปลียนแปลงบทบาท และมีการเคลือนไหว ั ่ ่ มากขึน ไมเก็บตัวเงียบในครอบครัวกับปญหาของตนเอง ้ อีกแลว พอแมเริมแสวงหากลมและแนวทางการเลียงดูที่ ่ ุ ้ เหมาะสม ซึงอาจจะเปนเพราะสังคมเริมเห็นความสำคัญของ ่ ่ เด็กดอยโอกาสเหลานี้ ประกอบกับพอแมในยุคปจจุบนจำกัด ั การมีลก และเมือมีความสำคัญของเด็กกลมนีมากขึน ได ู ่ ุ ้ ้ จัดบริการดานการศึกษาทีเ่ ห็นไดชดเจน จากพระราชบัญญัติ ั การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ซึงมีบทบัญญัตใหจดการ ่ ิ ั ศึกษาสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษใหไดรบการศึกษา ่ี ั ขันพืนฐาน โดยใหจดตังแรกเกิด หรือแรกพบความพิการ ้ ้ ั ้
สาวิตรี รุญเจริญ อาจารยประจำศูนยวิจัยและพัฒนาการจัดการศึกษาพิเศษแบบเรียนรวมสำหรับเด็กออทิสติก โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยขอนแกน คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน e-mail : [email protected] โทรศัพท 08-1545-4218
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ
เด็กพิเศษ หรือเด็กทีมความตองการพิเศษ แบงเปนประเภทตาง ๆ ซึงบางตำราอาจจะแบงไดมากหรือนอยกวานี้ ่ี ่ ก็ได (ผดุง, 2542) แตพอสรุปไดดงตอไปนี้ ั
ประเภทของเด็กพิเศษ 1. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางการไดยน (Children ิ with hearing impairment ) ลักษณะความบกพรอง เด็กทีสูญเสียการไดยน ในระดับหูตงหรือหูหนวก ่ ิ ึ อาจจะสูญเสียการไดยนมาตั้งแตกําเนิด หรือ ิ ภายหลังก็ตาม ซึ่งการไดยนเริ่มจากหูตงนอย ิ ึ ปานกลาง ไปจนถึงระดับทีรุนแรง จนกระทังหู ่ ่ หนวก หรือไมมีปฏิกริยาใด ๆ แมจะมีเสียงดัง ิ เพียงใดก็ตาม เด็กทีมีสติปญญาต่ํากวาเด็กปกติทวไป เมื่อวัด ่ ั่ ระดับสติปญญาโดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน มีขอจํากัดในทักษะดานการปรับตัวอยางนอย 2 ทักษะใน 10 ทักษะ คือ การสือความหมาย ่ การดูแลตนเอง การดํารงชีวิต ทักษะทาง สังคม การใชสาธารณสมบัติ การควบคุม ตนเอง สุขอนามัยและความปลอดภัย การ เรียนวิชาการเพื่อการดํารงชีวิต การใชเวลาวาง และการทํางาน ทังนี้ภาวะความบกพรองทาง ้ สติปญญานี้ตองเกิดขึ้นกอนอายุ 18 ป ซึ่งสามารถ จัดระดับความบกพรองทางสติปญญาไดเปน 4 ระดับ คือ ระดับที่ 1 ขั้นเล็กนอย ระดับ I.Q. 50-60 ระดับที่ 2 ขั้นเล็กปานกลาง ระดับ I.Q. 35-49 ระดับที่ 3 ขั้นรุนแรง ระดับ I.Q. 20-34 ระดับที่ 4 ขั้นรุนแรงมาก ระดับ I.Q. นอยกวา 20 การใหความชวยเหลือ ในการจัดการศึกษามุงเนนการจัดทําแผนการ ศึกษาเฉพาะบุคคล จัดอุปกรณเสริม ไดแก เครื่องชวยฟง ประสาทหูเทียม เครื่อง คอมพิวเตอรเกี่ยวกับการสอนการพูด
2. เด็กทีมความความ ่ี บกพรองทางสติปญญา (Children with mental retardation)
การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางสติปญญานี้ ตองจัดทําแผนการศึกษา เฉพาะบุคคล การวิเคราะหงาน รวมทังการ ้ กระตุนพัฒนาการ การปรับพฤติกรรม การใชคอมพิวเตอรชวยสอน
3. เด็กทีมความบกพรอง เด็กตาบอด หรือเด็กทีมีสายตาเหลืออยูนอยมาก ่ี ่ ทางการมองเห็น (Children with visual impairment)
การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางการเห็นนี้ จะตองมุงเนนเรื่องการ เคลือนไหว และจัดอุปกรณเสริม ไดแก ่ เบรลเลอร ไมเทาขาว เทปบันทึกเสียง แวนขยาย คอมพิวเตอรชวยสอน รวมทัง ้ จัดบริการเรื่องของสุนัขนําทาง
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ 4. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางรางกายและสุขภาพ (Children with physical impairment)
ลักษณะความบกพรอง เด็กทีมีอวัยวะไมสมสวน อวัยวะสวนใดสวนหนึ่ง ่ ของรางกาย หรือหลายสวนขาดหายไป กระดูก และกลามเนื้อพิการ เจ็บปวยเรื้อรัง รุนแรง มี ความพิการของระบบประสาท (nervous system) มีความยากลําบากในการเคลือนไหว ่ เด็กทีไมสามารถเรียนหนังสือไดเชนเดียวกับเด็ก ่ ปกติทวไป แตไมไดมีสาเหตุมาจากองคประกอบ ั่ ทางสติปญญา การรับรู ความบกพรองทาง รางกายหรือสุขภาพ ไมสามารถปรับตัวเขากับ เพื่อนได มีพฤติกรรมไมเหมาะสมกับเพศและวัย มีปญหาทางอารมณ หรือแสดงอาการเจ็บปวย โดยมีสาเหตุมาจากจิตใจ ไดแกความวิตกกังวล หรือหวาดกลัว
การใหความชวยเหลือ การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางรางกายและสุขภาพจะตองเนน เรื่อง การปรับอาคารสถานที่ และจัดอุปกรณเสริม ไดแก กายอุปกรณ คอมพิวเตอรชวยสอน รวมทังจัดบริการดานการฝกพูด การแกไข ้ การพูด การจัดการศึกษาตองจัดทําแผนการศึกษา เฉพาะบุคคล การปรับพฤติกรรม รวมถึง การจัดบริการเสริมดานศิลปะ และดนตรี สําหรับเด็กทีมีความตองการพิเศษและเทคนิค ่ คลายเครียดให
5. เด็กทีมปญหาทาง ่ี พฤติกรรม (Children with behavior disorders )
6. เด็กทีมปญหาทางการ ่ี เรียนรู (Children with learning disabilities )
เด็กทีมีความบกพรองในขบวนการทางจิตวิทยาทํา การจัดการศึกษาใหเหมาะสมกับปญหาและ ่ ใหมีปญหาดานการใชภาษา ดานการฟง การพูด ความตองการ โดยการจัดทําแผนการศึกษา การอานและการเขียน และการสะกดคําหรือมี เฉพาะบุคคล หรือใชคอมพิวเตอรชวยสอน ปญหาการเรียนวิชาคณิตศาสตร ซึ่งปญหา ดังกลาวไมไดมีสาเหตุมาจากความบกพรองทาง รางกาย ทางการเห็น ทางการไดยน ทาง ิ สติปญญา อารมณและสภาพแวดลอม เด็กทีมีความผิดปกติทางพฤติกรรมชนิดหนึ่ง ่ ไดแก การขาดสมาธิ (inattention) พฤติกรรม ซุกซนอยูไมนิ่ง (hyperactivity ) ขาดความ ยับยังชั่งใจหุนหันพลันแลน ทําอะไรไมคิดให ้ รอบคอบ และพฤติกรรมทีแสดงออกไมเหมะสม ่ กับวัย หากมีความรุนแรงจะสงผลกระทบตอการ ดํารงชีวิต ประจําวัน การเรียนการปรับตัวในสังคม การจัดการศึกษาใหกบเด็กสมาธิสนนั้นจะตอง ั ั้ จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล การปรับ พฤติกรรมใหเด็กควบคุมตนเอง ปรับกลยุทธ ดานการเรียนการสอน และสภาพแวดลอม ในชั้นเรียน
7. เด็กสมาธิสน ั้ (Children with attention deficit / hyperactivity disorders
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ 8. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางการสื่อความหมาย (Children with communication disorders)
ลักษณะความบกพรอง เด็กทีมความบกพรองในการเขาใจหรือการใชภาษา ่ี พูด จนไมสามารถสื่อความหมายกับผูอื่นได ตามปกติ เชน การพูดไมชด จังหวะการพูดไมดี ั คุณภาพของเสียงผิดปกติ ตลอดจนการพูด ผิดปกติทเี่ กิดจากการมีพยาธิของระบบประสาท สวนกลาง หรือระบบประสาทสวนปลาย มีความ บกพรองทังในดานการรับรูและการแสดงออกทาง ้ ภาษา เด็กทีมพัฒนาการลาชาหรือถดถอย แสดง ่ี ปฏิกิริยาตอบสนองตอสิ่งแวดลอมในลักษณะ แปลก ๆ เชน หลีกเลี่ยงการมองหนาผูอื่น ไม สบตา มีปฏิกิริยาตอบโตตอเสียงทีไดยิน การ ่ สัมผัส หรือความเจ็บปวยในลักษณะทีมากเกินไป ่ หรือนอยเกินไป หรือไมแสดงปฏิกิริยาตอบโตตอ สิ่งเราใด ๆ ทังสิ้น มีปญหาดานการพูดและภาษา ้ ไมสามารถแสดงการตอบโตกับคน สิ่งของ หรือ เหตุการณตาง ๆ ได เด็กทีมสภาพความพิการตังแตสองอยางขึ้นไปใน ่ี ้ บุคคลเดียวกัน เชน เด็กทีมความบกพรองทาง ่ี สติปญญา รวมทังสูญเสียการไดยิน หรือเด็กทีตา ้ ่ บอดและสูญเสียการไดยิน เปนตน และสภาพ ความพิการนีจะสงผลใหเกิดการดอยความสามารถ ้ ้ ในการดํารงชีวิต ทังยังเปนอุปสรรคตอการไดรับ การศึกษาและการทํากิจกรรมตาง ๆ เด็กทีแสดงออกซึ่งความสามารถอันโดดเดนดานใด ่ ดานหนึง หรือหลายดาน ในดานสติปญญา ่ ความคิดสรางสรรค การใชภาษา การเปนผูนา ํ การสรางงานศิลปะ ดนตรี กีฬา และความ สามารถทางวิชาการในสาขาใดสาขาหนึง หรือ ่ หลายสาขาอยางเปนทีประจักษ เมือเปรียบเทียบ ่ ่ ่ี กับเด็กอื่นทีมอายุระดับเดียวกัน สภาพแวดลอม เดียวกัน
การใหความชวยเหลือ การจัดการศึกษาใหกับเด็กกลุมนีจะตอง ้ จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล การฝก พูด การแกไขการพูด รวมทังเทคนิคการ ้ สอนตาง ๆ
9. เด็กออทิสติก (Children with autism )
จําเปนตองจัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล จัดบริการดานการสื่อสาร การเขาสังคม การปรับพฤติกรรม รวมทังจัดบริการดาน ้ คอมพิวเตอร ศิลปะ และดนตรีสําหรับการ บําบัด
10. เด็กทีมความพิการ ่ี ซ้าซอน (Children ํ with multiple handicapped )
จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล รวมถึง จัดบริการดานการชวยเหลือตนเอง การ สื่อสาร การเคลื่อนไหว การปรับพฤติกรรม ทักษะทางสังคม ซึ่งบริการทีเ่ ด็กไดรับนัน ้ ขึ้นอยูกับสภาพความบกพรองของเด็กแต ละคน ในการจัดการศึกษาสําหรับเด็กทีมตองมี ่ี กระบวนการสําคัญดังนี้ 1) คํานิยามทีเ่ หมาะสมกับโครงการนันๆ ้ 2) กระบวนการสํารวจหรือคัดเลือกนักเรียน ทีมความเหมาะสม ่ี 3) กระบวนการจัดการศึกษาหรือคัดเลือกให เหมาะสมกับเด็กแตละคน 4) กระบวนการประเมินผล
11. เด็กทีมความสามารถ ่ี พิเศษ (Children with gifted / talented )
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ดังนันพอสรุปไดวา เด็กพิเศษ หรือเด็กทีมความ ้ ่ี ตองการพิเศษ หมายถึง เด็กทีมความตองการพิเศษทุก ่ี ดานทังใน ดานการศึกษา การรักษาพยาบาล การบริการ ้ ทางสังคม ซึงมีความแตกตางไปจากเด็กปกติ ทังนีเ้ นือง ่ ้ ่ มาจากความผิดปกติทางรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม สติปญญาของเด็กนันเอง ่ ปรัชญาและแนวการจัดบริการชวยเหลือเด็กทีมี ่ ความตองการพิเศษ ยึดหลักการจัดแบบใหนักเรียนเปน ศูนยกลาง 6 ประการ คือ 1. พัฒนาการของเด็กปกติ เนนพัฒนาการของ เด็กปกติ ซึงเปนไปตามลำดับขันทุก ๆ ดาน เพือเปนแนว ่ ้ ่ ทางใหครูมความเขาใจเด็กทุกดานดีขน ี ึ้ 2. พฤติกรรมมนุษย เนนเรืองการปรับพฤติกรรม ่ และการสอนทักษะที่เหมาะสมแกเด็กแตละคน ทั้งตอง จัดการสอนใหเปนไปตามลำดับขัน และฝกทักษะหรือให ้ ทำกิจกรรมตาง ๆ ใหสำเร็จดวยตนเอง 3. บูรณาการทฤษฎีตาง ๆ เนนการนำหลักการ ของทฤษฎีตาง ๆ มาผสมผสานกัน เชน การนำเอาขันตอน ้ พัฒนาการเด็กของเพียเจตมาผสมผสานกับทฤษฎีพฤติกรรม แลวนำมาเปนแนวทางในการจัดหรือปรับหลักสูตรและเนือหา ้ วิชาการสอนและวิธสอนทีเ่ หมาะสมกับเด็ก ี 4. ทำงานรวมกับแพทยและนักวิชาชีพ โดยเนน ใหแพทยตรวจวินจฉัยเด็กทีมความตองการพิเศษ วามีความ ิ ่ี บกพรองดานใดบาง เพือเปนการชวยใหการรักษา บำบัด ่ ไดเร็วขึน นอกจากแพทยแลว ยังมีนกวิชาชีพสาขาอืน ๆ ้ ั ่ เชน แพทยเฉพาะทาง ครู นักจิตวิทยา นักกายภาพ บำบัด นักอาชีวบำบัด ฯลฯ 5. ฝกอบรมคณะทำงาน เนนการฝกอบรมใหแก ผูที่ทำงานรวมกับเด็กที่มีความตองการพิเศษใหรูจักการ สังเกต และแปลความหมายพฤติกรรมตาง ๆ ทีเ่ ด็กเหลานี้ แสดงออกมา ทังจะตองราบวิธการตอบสนองตอพฤติกรรม ้ ี นัน ๆ ไดอยางถูกตองดวย ้
6. เนนครอบครัวเปนศูนยกลางใหความสำคัญใน ดานความรวมมือกับครอบครัว การจัดโครงการตาง ๆ ให แกเด็กทีมความตองการพิเศษนันจะประสบความสำเร็จได ่ี ้ จะตองไดรบความรวมมือหรือสนับสนุนจากครอบครัว ซึง ั ่ การจัดบริการตาง ๆ ตองคำนึงและตระหนักถึงความแตกตาง ของแตละครอบครัว (วรเวชช, 2546 )
⌫⌦
1. เด็กพิเศษที่มีความบกพรองทางสติปญญา มีอยไมนอยในประเทศไทย เมือใดจึงจะไดรบการดูแลจาก ู ่ ั รัฐในฐานะทีเ่ ขาเปนประชาชนคนหนึง เขาควรจะมีสทธิที่ ่ ิ ์ จะไดรบการศึกษาไปตามศักยภาพของเขา เชนเดียวกับเด็ก ั ปกติ ซึงขณะนี้ โรงเรียน สถาบันทีรบดูแลและพัฒนาเด็ก ่ ่ั ี่ ่ เหลานีเ้ พียงไมกแหง มีนอยมาก เมือเทียบกับความตองการ เด็กพิเศษทีมปญหาทางการเรียนรทงหลาย มักตกเปนภาระ ่ี ู ั้ ของพอแม ผปกครอง ทีตองดินรนดูแลกันไปตามยถากรรม ู ่ ้ (ทิศนา, 2547) ในประเด็นนี้ เรืองของการจัดการศึกษาใหแกเด็ก ่ พิเศษนัน หลังจากถูกละเลยมานาน แตกเ็ ปนทีนายินดีวา ้ ่ พระราชบัญญัตการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2547 ไดใหความ ิ สำคัญในเรืองนีอยางชัดเจน ในมาตรา 10 หมวด 2 วา ่ ้ ดวยสิทธิและหนาทีทางการศึกษาความวา “ มาตรา 10 การ ่ จัดการศึกษา ตองจัดใหบคคลมีสทธิและโอกาสเสมอภาค ุ ิ กันในการรับการศึกษาขันพืนฐาน ไมนอยกวาสิบสองปทรฐ ้ ้ ี่ ั จัดใหอยางทัวถึงและมีคณภาพโดยไมเก็บคาใชจาย การ ่ ุ จัดการศึกษาสำหรับบุคคลซึ่งมีความบกพรองทางรางกาย จิตใจ สติปญญา อารมณ สังคม การสือสาร และการ ่ เรียนรู หรือมีรางกายพิการ หรือ ทุพลภาพ หรือบุคคลซึง ่ ไมสามารถดูแล หรือดอยโอกาส ตองจัดใหบคคลดังกลาว ุ มีสทธิและโอกาสไดรบการศึกษาขันพืนฐานเปนพิเศษ...” ิ ั ้ ้
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
นอกจากนัน ในมาตรา 18 ยังไดระบุใหศนย ้ ู บริการชวยเหลือระยะแรกเริ่มของเด็กพิการและเด็กซึ่งมี ความตองการพิเศษ ตองมีการจัดการศึกษาปฐมวัย และ การศึกษาขันพืนฐานใหเด็กดวย โดยมาตรา 37 ไดกำหนด ้ ้ ให ก ารจั ด การศึ ก ษาขั้ น พื้ น ฐานสำหรั บ บุ ค คลที่ มี ค วาม บกพรองทางรางกาย จิตใจ สติปญญา อารมณ สังคม การสือสารและการเรียนรู หรือมีรางกายพิการหรือทุพลภาพ ่ เปนหนาที่ของเขตการศึกษา ซึ่งหากไมสามารถจัดได กระทรวงศึกษาธิการสามารถเขาไปจัดเพือเสริมการบริหาร ่ และการจัดการของเขตพืนทีการศึกษาได ้ ่ การจัดการศึกษาของเด็กทีมความบกพรองดานใด ่ี ดานหนึงนัน นับวามีการขยายการดำเนินงานเพิมขึน เนือง ่ ้ ่ ้ ่ จากมีองคการรับผิดชอบการดำเนินงานที่ชัดเจน คือ คณะกรรมการปฏิรปการศึกษาเพือคนพิการ คนดอยโอกาส ู ่ และคนทีมความสามารถพิเศษ ซึงมีการดำเนินงานดาน ่ี ่ นโยบายทางดานกฎหมาย กฎกระทรวง รวมทังกองทุน ้ การศึกษาสำหรับคนพิการ นอกจากนี้ มติคณะรัฐมนตรี เมือ ่ วันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2545 ยังไดจดสรรเงินรายหัวสำหรับ ั นักเรียนพิการ ใหไดรบอุดหนุนรายหัวเชนเดียวกับนักเรียน ั ปกติ โดยมีคาใชจายเพิมเติมสำหรับเด็กพิการดวย ในปการ ่ ศึกษา 2545 ไดมการออกระเบียบและประกาศใชระเบียบ ี วาดวยกองทุนการศึกษาสำหรับเด็กพิการ พ.ศ.2546 จัดสรร เงินอุดหนุนทางการศึกษาใหแกศนยทางการศึกษา สนับสนุน ู ครุภณฑใหโรงเรียนแกนนำการศึกษาพิเศษ และสนับสนุน ั คาใชจายในการตรวจสภาพการพิการของเด็กพิการดวย 2. ทำอยางไรจึงจะมีครูทไดรบการฝกฝน เฉพาะ ี่ ั ทางดานการดูแลเด็กพิเศษ เพื่อที่จะสามารถชวยใหเด็ก เหลานี้ไดรับการพัฒนาอยางเต็มที่ตามศักยภาพที่เขามีอยู ปจจุบนประเทศไทยมีครูทมความเชียวชาญเฉพาะทางดานนี้ ั ี่ ี ่ นอยมาก สมควรทีรฐจะใหการสงเสริมเปนพิเศษควบคไป ่ั ู
กับการลงทุนดานการจัดตังโรงเรียน สถาบันหรือจัดระบบ ้ ใหความชวยเหลือทางการศึกษาในรูปแบบตาง ๆ เพือเด็ก ่ พิเศษเหลานี้ องคประกอบนีมความสำคัญอยางยิงตอคุณภาพ ้ี ่ ของการศึกษาพิเศษ และเปนปญหาหลักของประเทศ ปจจุบันครูที่มีคุณวุฒิทางดานนี้โดยตรงมีนอยมาก โดย เฉพาะอยางยิ่งเมื่อเทียบกับจำนวนเด็กและปญหาของเด็ก การจัดการศึกษาพิเศษยังตองพึงครูในระบบปกติ ซึงมักไม ่ ่ ไดรบการฝกฝนเฉพาะทางดานนีมากอน กอปรกับจำนวน ั ้ เด็กปกติทครูตองดูแล มีมากเกินกวาทีควรจะเปนอยแลว ี่ ่ ู คุณภาพของการจัดการศึกษาจึงหวังไดยาก ดังนัน ทาง ้ กระทรวงศึกษาธิการและสำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา ขันพืนฐานระดับปริญญาตรี (หลักสูตร 5 ป) ขึน โดยจัด ้ ้ ้ สรรทุนการศึกษาแกนกเรียนใหศกษาในสาขาวิชาทีสำคัญ ๆ ั ึ ่ 8 สาขา ตามแผนการผลิตครู (พ.ศ. 2547 – 2549) และ สาขาการศึกษาพิเศษเปน 1 ใน 8 สาขาทีไดรบการสนับสนุน ่ ั ดังกลาว เปนจำนวน 200 ทุน ตอป ดังนันภายในป ้ 2550 ประเทศไทยจะมีครูเฉพาะทางดานการศึกษาพิเศษ จำนวน 600 คน นับวาเปนเรืองทีนายินดีเปนอยางมาก ่ ่ อยางไรก็ตาม ครูจำนวน 600 คน ดังกลาวเมือเทียบกับ ่ ความตองการของเด็ก ซึ่งมีอยูเปนจำนวนแสนก็ยังไม เพียงพอ จึงควรทีหนวยงานเอกชนทังหลายจะเขามารวม ่ ้ ใหการสนับสนุนใหมากขึน ้ 3. ทำอยางไรครูประจำการจึงจะไดรบการพัฒนา ั อยางตอเนือง เพือเพิมประสิทธิภาพในการทำงาน ทำอยางไร ่ ่ ่ ครูจึงจะมีโอกาสไดเพิ่มพูนความรูและแลกเปลี่ยนเรียนรู ขณะปฏิบตงาน ทำอยางไร เราจึงจะสามารถสรางวัฒนธรรม ัิ แหงการเรียนรใหเกิดขึนกับครูไทย ไมวาจะเปนครูของเด็ก ู ้ ปกติหรือเด็กพิเศษก็ตาม
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
การพั ฒ นาคุ ณ ภาพของครู นั้ น หน ว ยงานที่ ทำหนาทีผลิตครูและหนวยงานทีใชครู ควรใหความสนใจ ่ ่ ในการพัฒนาบุคลากรอยางสม่ำเสมอ ดวยวิธการทีหลาก ี ่ หลาย เชน การประชุม อบรม สัมมนา การนิเทศการ เรียนการสอน การไดรบคำปรึกษาแนะนำจากผเู ชียวชาญ ั ่ การประสานงานกับหนวยงานทีเ่ กียวของและการไดรบการ ่ ั สนับสนุนดานอุปกรณ เครืองมือ สือ หนังสือและวัสดุ ่ ่ ตาง ๆ ทีจำเปนตอการปฏิบตงานและการพัฒนาความรความ ่ ัิ ู เขาใจ เพือการพัฒนาอยางตอเนืองและยังยืน ่ ่ ่
เนืองจากพระราชบัญญัตการศึกษาเปนกฎหมายที่ ่ ิ มี ผ ลบั ง คั บ ใช ดั ง นั้ น จึ ง เป น ที่ อุ น ใจได สำหรั บ พ อ แม ผปกครอง ในระดับหนึงวา เด็กไทยทีมความตองการพิเศษ ู ่ ่ี เหลานัน จะมีสทธิไดรบการดูแล และไดรบการศึกษาขันพืน ้ ิ ์ ั ั ้ ้ ฐานตามอัตภาพและศักยภาพของแตละคน เหมือนกับเด็ก ปกติทวไป ซึงก็คงตองคอยติดตามดูกนตอไปวา จะมีความ ั่ ่ ั กาวหนาในการดำเนินการอยางเปนรูปธรรมตอเนืองไปมาก ่ นอยเพียงใด ซึ่งเด็กพิเศษในปจจุบันก็คงจะไดรับความ พิเศษทีแตกตางจากในอดีตอยางแนนอน ...... ่
ขวัญใจ เอมใจ.2540. เด็กพิเศษกับความธรรมดาของชีวต. กรุงเทพมหานคร :นิตยสารสารคดี (เม.ย.) 13,146: ิ 128-150. ดารณี ศักดิศรผล.เด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพฯ : สารานุกรมศึกษาศาสตร(ก.ย.) 27: 55-59. ์ ิิ ่ี ทิศนา แขมมณี. 2547. เด็กพิเศษไดรบการดูแลเปนพิเศษสมชือเพียงใด. กรุงเทพฯ : วารสารราชบัณฑิตยสถาน ั ่ (ต.ค - ธ.ค) : 29,4 : 871-874. ผดุง อารยะวิญู. 2542. การศึกษาสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพมหานคร :สำนักพิมพแวนแกว. ่ี วรเวชช ออนนอม.2546. เด็กพิเศษในเงาปฏิรป “ ทำไมเราจึงไมชวยกันเช็ดน้ำตาของเขาและเปลียนเปนรอยยิม “. ู ่ ้ วารสารสวนดุสต (ธ.ค.) 1: 84-97. ิ ศิรพร สุวรรณทศ.2533.พอแมกบการเลียงดูเด็กพิเศษ.กรุงเทพมหานคร:จุลสารศูนยสขวิทยาจิต (ธ.ค) 13,2: 1-3. ิ ั ้ ุ สุวมล อุดมพิรยะศักย. การบริการชวยเหลือระยะแรกเริมสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพมหานคร : ิ ิ ่ ่ี สารานุกรมศึกษาศาสตร (ส.ค.) 33: 34-37. อุษณีย อนุรทธิวงศ. 2546 หัวใจของครูทสอนเด็กทีมความสามารถพิเศษ.สารปฏิรป (พ.ค.) 6,61: ุ ์ ี่ ่ี ู 99-100.
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
⌫
เด็กพิเศษ คือใคร คำถามนีมกจะไดยนบอย ๆ ้ั ิ หลาย ๆ คนยังไมเขาใจถึงความหมายทีแทจริง เด็กพิเศษ ่ คือ เด็กทีตองการการดูแลเปนพิเศษ เพราะมีความบกพรอง ่ ทางรางกาย และสติปญญา ความบกพรองนีอาจจะเห็น ้ ดวยตาเปลา เชน ตาบอด แขนขาพิการ การสังเกตเห็นได วาเปนกลมอาการดาวน ( Down ’ s syndrome ) จากทาง ุ หนาตา ฯลฯ ชนิดทีมองเห็นดวยตาเปลา ไดแก เด็กทีมี ่ ่ ความบกพรองทางการไดยน หูตง หูหนวก เด็กออทิสติก ิ ึ และเด็กบกพรองทางสติปญญา เปนตน เด็กพิเศษมักเปน ผทถกทอดทิงใหอยในมุมสลัว ๆ มุมหนึงของสังคม เปน ู ี่ ู ้ ู ่ กลมทีนอกจากจะไมคอยไดรบโอกาสแลว บางครังยังถูกกีด ุ ่ ั ้ กันทางสังคมดวย วันนีเ้ ราเริมหันกลับมามองสิงทีเ่ กิดขึนกับ ่ ่ ้ เขาเหลานีบาง เริมใหความสนใจและเขามาชวยเหลือมากขึน ้ ่ ้ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ฯ ทรงมี พระราชดำรัสถึงคนพิการ ดังความตอนหนึงวา “งานชวย ่ ผูพิการนี้มีความสำคัญอยางยิ่ง เพราะผูพิการไมไดอยาก จะพิการและอยากชวยตัวเอง ถาเราไมชวยเขาใหสามารถ ปฏิบตงานอะไร เพือมีชวตและมีเศรษฐกิจของครอบครัว ัิ ่ ีิ จะทำใหเกิดสิงทีหนักในครอบครัว หนักแกสวนรวม ฉะนัน ่ ่ ้ นโยบายทีจะทำ คือ ชวยใหเขาชวยเหลือตัวเอง เพือจะใหเขา ่ ่ สามารถเปนประโยชนตอสังคม” นับเปนพระมหากรุณาธิคณ ุ ้ ิ เปนลนพนแกคนพิการทังมวลกอใหเกิดพลังในการดำรงชีวต อยางมีเปาหมายยิงขึน (ขวัญใจ, 2540) ่ ้ แตเดิมการเลี้ยงดูเด็กพิเศษที่มีปญหาทางดาน รางกายและจิตใจ จะถูกจำกัดไวในครอบครัว ไมเปดโอกาส ใหเด็กไดออกมานอกบานหรือพบปะคนแปลกหนา บาง ครอบครัวถือวาเปนเรื่องนาอับอาย จึงทำใหเด็กพิเศษ เหลานีดอยโอกาสและมีปรับตัวไดยาก เมืออยในสถานการณ ้ ่ ู ทีแปลกใหม หรืออยในกลมคนทีปกติ จึงทำใหเด็กเหลานี้ ่ ู ุ ่ เกิดปมดอย และเปนการบั่นทอนจิตใจของเด็กอยางยิ่ง ปจจุบนพอแมไดเปลียนแปลงบทบาท และมีการเคลือนไหว ั ่ ่ มากขึน ไมเก็บตัวเงียบในครอบครัวกับปญหาของตนเอง ้ อีกแลว พอแมเริมแสวงหากลมและแนวทางการเลียงดูที่ ่ ุ ้ เหมาะสม ซึงอาจจะเปนเพราะสังคมเริมเห็นความสำคัญของ ่ ่ เด็กดอยโอกาสเหลานี้ ประกอบกับพอแมในยุคปจจุบนจำกัด ั การมีลก และเมือมีความสำคัญของเด็กกลมนีมากขึน ได ู ่ ุ ้ ้ จัดบริการดานการศึกษาทีเ่ ห็นไดชดเจน จากพระราชบัญญัติ ั การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ซึงมีบทบัญญัตใหจดการ ่ ิ ั ศึกษาสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษใหไดรบการศึกษา ่ี ั ขันพืนฐาน โดยใหจดตังแรกเกิด หรือแรกพบความพิการ ้ ้ ั ้
สาวิตรี รุญเจริญ อาจารยประจำศูนยวิจัยและพัฒนาการจัดการศึกษาพิเศษแบบเรียนรวมสำหรับเด็กออทิสติก โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยขอนแกน คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน e-mail : [email protected] โทรศัพท 08-1545-4218
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ
เด็กพิเศษ หรือเด็กทีมความตองการพิเศษ แบงเปนประเภทตาง ๆ ซึงบางตำราอาจจะแบงไดมากหรือนอยกวานี้ ่ี ่ ก็ได (ผดุง, 2542) แตพอสรุปไดดงตอไปนี้ ั
ประเภทของเด็กพิเศษ 1. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางการไดยน (Children ิ with hearing impairment ) ลักษณะความบกพรอง เด็กทีสูญเสียการไดยน ในระดับหูตงหรือหูหนวก ่ ิ ึ อาจจะสูญเสียการไดยนมาตั้งแตกําเนิด หรือ ิ ภายหลังก็ตาม ซึ่งการไดยนเริ่มจากหูตงนอย ิ ึ ปานกลาง ไปจนถึงระดับทีรุนแรง จนกระทังหู ่ ่ หนวก หรือไมมีปฏิกริยาใด ๆ แมจะมีเสียงดัง ิ เพียงใดก็ตาม เด็กทีมีสติปญญาต่ํากวาเด็กปกติทวไป เมื่อวัด ่ ั่ ระดับสติปญญาโดยใชแบบทดสอบมาตรฐาน มีขอจํากัดในทักษะดานการปรับตัวอยางนอย 2 ทักษะใน 10 ทักษะ คือ การสือความหมาย ่ การดูแลตนเอง การดํารงชีวิต ทักษะทาง สังคม การใชสาธารณสมบัติ การควบคุม ตนเอง สุขอนามัยและความปลอดภัย การ เรียนวิชาการเพื่อการดํารงชีวิต การใชเวลาวาง และการทํางาน ทังนี้ภาวะความบกพรองทาง ้ สติปญญานี้ตองเกิดขึ้นกอนอายุ 18 ป ซึ่งสามารถ จัดระดับความบกพรองทางสติปญญาไดเปน 4 ระดับ คือ ระดับที่ 1 ขั้นเล็กนอย ระดับ I.Q. 50-60 ระดับที่ 2 ขั้นเล็กปานกลาง ระดับ I.Q. 35-49 ระดับที่ 3 ขั้นรุนแรง ระดับ I.Q. 20-34 ระดับที่ 4 ขั้นรุนแรงมาก ระดับ I.Q. นอยกวา 20 การใหความชวยเหลือ ในการจัดการศึกษามุงเนนการจัดทําแผนการ ศึกษาเฉพาะบุคคล จัดอุปกรณเสริม ไดแก เครื่องชวยฟง ประสาทหูเทียม เครื่อง คอมพิวเตอรเกี่ยวกับการสอนการพูด
2. เด็กทีมความความ ่ี บกพรองทางสติปญญา (Children with mental retardation)
การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางสติปญญานี้ ตองจัดทําแผนการศึกษา เฉพาะบุคคล การวิเคราะหงาน รวมทังการ ้ กระตุนพัฒนาการ การปรับพฤติกรรม การใชคอมพิวเตอรชวยสอน
3. เด็กทีมความบกพรอง เด็กตาบอด หรือเด็กทีมีสายตาเหลืออยูนอยมาก ่ี ่ ทางการมองเห็น (Children with visual impairment)
การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางการเห็นนี้ จะตองมุงเนนเรื่องการ เคลือนไหว และจัดอุปกรณเสริม ไดแก ่ เบรลเลอร ไมเทาขาว เทปบันทึกเสียง แวนขยาย คอมพิวเตอรชวยสอน รวมทัง ้ จัดบริการเรื่องของสุนัขนําทาง
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ 4. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางรางกายและสุขภาพ (Children with physical impairment)
ลักษณะความบกพรอง เด็กทีมีอวัยวะไมสมสวน อวัยวะสวนใดสวนหนึ่ง ่ ของรางกาย หรือหลายสวนขาดหายไป กระดูก และกลามเนื้อพิการ เจ็บปวยเรื้อรัง รุนแรง มี ความพิการของระบบประสาท (nervous system) มีความยากลําบากในการเคลือนไหว ่ เด็กทีไมสามารถเรียนหนังสือไดเชนเดียวกับเด็ก ่ ปกติทวไป แตไมไดมีสาเหตุมาจากองคประกอบ ั่ ทางสติปญญา การรับรู ความบกพรองทาง รางกายหรือสุขภาพ ไมสามารถปรับตัวเขากับ เพื่อนได มีพฤติกรรมไมเหมาะสมกับเพศและวัย มีปญหาทางอารมณ หรือแสดงอาการเจ็บปวย โดยมีสาเหตุมาจากจิตใจ ไดแกความวิตกกังวล หรือหวาดกลัว
การใหความชวยเหลือ การจัดการศึกษาใหแกเด็กทีมีความบกพรอง ่ ทางรางกายและสุขภาพจะตองเนน เรื่อง การปรับอาคารสถานที่ และจัดอุปกรณเสริม ไดแก กายอุปกรณ คอมพิวเตอรชวยสอน รวมทังจัดบริการดานการฝกพูด การแกไข ้ การพูด การจัดการศึกษาตองจัดทําแผนการศึกษา เฉพาะบุคคล การปรับพฤติกรรม รวมถึง การจัดบริการเสริมดานศิลปะ และดนตรี สําหรับเด็กทีมีความตองการพิเศษและเทคนิค ่ คลายเครียดให
5. เด็กทีมปญหาทาง ่ี พฤติกรรม (Children with behavior disorders )
6. เด็กทีมปญหาทางการ ่ี เรียนรู (Children with learning disabilities )
เด็กทีมีความบกพรองในขบวนการทางจิตวิทยาทํา การจัดการศึกษาใหเหมาะสมกับปญหาและ ่ ใหมีปญหาดานการใชภาษา ดานการฟง การพูด ความตองการ โดยการจัดทําแผนการศึกษา การอานและการเขียน และการสะกดคําหรือมี เฉพาะบุคคล หรือใชคอมพิวเตอรชวยสอน ปญหาการเรียนวิชาคณิตศาสตร ซึ่งปญหา ดังกลาวไมไดมีสาเหตุมาจากความบกพรองทาง รางกาย ทางการเห็น ทางการไดยน ทาง ิ สติปญญา อารมณและสภาพแวดลอม เด็กทีมีความผิดปกติทางพฤติกรรมชนิดหนึ่ง ่ ไดแก การขาดสมาธิ (inattention) พฤติกรรม ซุกซนอยูไมนิ่ง (hyperactivity ) ขาดความ ยับยังชั่งใจหุนหันพลันแลน ทําอะไรไมคิดให ้ รอบคอบ และพฤติกรรมทีแสดงออกไมเหมะสม ่ กับวัย หากมีความรุนแรงจะสงผลกระทบตอการ ดํารงชีวิต ประจําวัน การเรียนการปรับตัวในสังคม การจัดการศึกษาใหกบเด็กสมาธิสนนั้นจะตอง ั ั้ จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล การปรับ พฤติกรรมใหเด็กควบคุมตนเอง ปรับกลยุทธ ดานการเรียนการสอน และสภาพแวดลอม ในชั้นเรียน
7. เด็กสมาธิสน ั้ (Children with attention deficit / hyperactivity disorders
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ประเภทของเด็กพิเศษ 8. เด็กทีมความบกพรอง ่ี ทางการสื่อความหมาย (Children with communication disorders)
ลักษณะความบกพรอง เด็กทีมความบกพรองในการเขาใจหรือการใชภาษา ่ี พูด จนไมสามารถสื่อความหมายกับผูอื่นได ตามปกติ เชน การพูดไมชด จังหวะการพูดไมดี ั คุณภาพของเสียงผิดปกติ ตลอดจนการพูด ผิดปกติทเี่ กิดจากการมีพยาธิของระบบประสาท สวนกลาง หรือระบบประสาทสวนปลาย มีความ บกพรองทังในดานการรับรูและการแสดงออกทาง ้ ภาษา เด็กทีมพัฒนาการลาชาหรือถดถอย แสดง ่ี ปฏิกิริยาตอบสนองตอสิ่งแวดลอมในลักษณะ แปลก ๆ เชน หลีกเลี่ยงการมองหนาผูอื่น ไม สบตา มีปฏิกิริยาตอบโตตอเสียงทีไดยิน การ ่ สัมผัส หรือความเจ็บปวยในลักษณะทีมากเกินไป ่ หรือนอยเกินไป หรือไมแสดงปฏิกิริยาตอบโตตอ สิ่งเราใด ๆ ทังสิ้น มีปญหาดานการพูดและภาษา ้ ไมสามารถแสดงการตอบโตกับคน สิ่งของ หรือ เหตุการณตาง ๆ ได เด็กทีมสภาพความพิการตังแตสองอยางขึ้นไปใน ่ี ้ บุคคลเดียวกัน เชน เด็กทีมความบกพรองทาง ่ี สติปญญา รวมทังสูญเสียการไดยิน หรือเด็กทีตา ้ ่ บอดและสูญเสียการไดยิน เปนตน และสภาพ ความพิการนีจะสงผลใหเกิดการดอยความสามารถ ้ ้ ในการดํารงชีวิต ทังยังเปนอุปสรรคตอการไดรับ การศึกษาและการทํากิจกรรมตาง ๆ เด็กทีแสดงออกซึ่งความสามารถอันโดดเดนดานใด ่ ดานหนึง หรือหลายดาน ในดานสติปญญา ่ ความคิดสรางสรรค การใชภาษา การเปนผูนา ํ การสรางงานศิลปะ ดนตรี กีฬา และความ สามารถทางวิชาการในสาขาใดสาขาหนึง หรือ ่ หลายสาขาอยางเปนทีประจักษ เมือเปรียบเทียบ ่ ่ ่ี กับเด็กอื่นทีมอายุระดับเดียวกัน สภาพแวดลอม เดียวกัน
การใหความชวยเหลือ การจัดการศึกษาใหกับเด็กกลุมนีจะตอง ้ จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล การฝก พูด การแกไขการพูด รวมทังเทคนิคการ ้ สอนตาง ๆ
9. เด็กออทิสติก (Children with autism )
จําเปนตองจัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล จัดบริการดานการสื่อสาร การเขาสังคม การปรับพฤติกรรม รวมทังจัดบริการดาน ้ คอมพิวเตอร ศิลปะ และดนตรีสําหรับการ บําบัด
10. เด็กทีมความพิการ ่ี ซ้าซอน (Children ํ with multiple handicapped )
จัดทําแผนการศึกษาเฉพาะบุคคล รวมถึง จัดบริการดานการชวยเหลือตนเอง การ สื่อสาร การเคลื่อนไหว การปรับพฤติกรรม ทักษะทางสังคม ซึ่งบริการทีเ่ ด็กไดรับนัน ้ ขึ้นอยูกับสภาพความบกพรองของเด็กแต ละคน ในการจัดการศึกษาสําหรับเด็กทีมตองมี ่ี กระบวนการสําคัญดังนี้ 1) คํานิยามทีเ่ หมาะสมกับโครงการนันๆ ้ 2) กระบวนการสํารวจหรือคัดเลือกนักเรียน ทีมความเหมาะสม ่ี 3) กระบวนการจัดการศึกษาหรือคัดเลือกให เหมาะสมกับเด็กแตละคน 4) กระบวนการประเมินผล
11. เด็กทีมความสามารถ ่ี พิเศษ (Children with gifted / talented )
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
ดังนันพอสรุปไดวา เด็กพิเศษ หรือเด็กทีมความ ้ ่ี ตองการพิเศษ หมายถึง เด็กทีมความตองการพิเศษทุก ่ี ดานทังใน ดานการศึกษา การรักษาพยาบาล การบริการ ้ ทางสังคม ซึงมีความแตกตางไปจากเด็กปกติ ทังนีเ้ นือง ่ ้ ่ มาจากความผิดปกติทางรางกาย จิตใจ อารมณ สังคม สติปญญาของเด็กนันเอง ่ ปรัชญาและแนวการจัดบริการชวยเหลือเด็กทีมี ่ ความตองการพิเศษ ยึดหลักการจัดแบบใหนักเรียนเปน ศูนยกลาง 6 ประการ คือ 1. พัฒนาการของเด็กปกติ เนนพัฒนาการของ เด็กปกติ ซึงเปนไปตามลำดับขันทุก ๆ ดาน เพือเปนแนว ่ ้ ่ ทางใหครูมความเขาใจเด็กทุกดานดีขน ี ึ้ 2. พฤติกรรมมนุษย เนนเรืองการปรับพฤติกรรม ่ และการสอนทักษะที่เหมาะสมแกเด็กแตละคน ทั้งตอง จัดการสอนใหเปนไปตามลำดับขัน และฝกทักษะหรือให ้ ทำกิจกรรมตาง ๆ ใหสำเร็จดวยตนเอง 3. บูรณาการทฤษฎีตาง ๆ เนนการนำหลักการ ของทฤษฎีตาง ๆ มาผสมผสานกัน เชน การนำเอาขันตอน ้ พัฒนาการเด็กของเพียเจตมาผสมผสานกับทฤษฎีพฤติกรรม แลวนำมาเปนแนวทางในการจัดหรือปรับหลักสูตรและเนือหา ้ วิชาการสอนและวิธสอนทีเ่ หมาะสมกับเด็ก ี 4. ทำงานรวมกับแพทยและนักวิชาชีพ โดยเนน ใหแพทยตรวจวินจฉัยเด็กทีมความตองการพิเศษ วามีความ ิ ่ี บกพรองดานใดบาง เพือเปนการชวยใหการรักษา บำบัด ่ ไดเร็วขึน นอกจากแพทยแลว ยังมีนกวิชาชีพสาขาอืน ๆ ้ ั ่ เชน แพทยเฉพาะทาง ครู นักจิตวิทยา นักกายภาพ บำบัด นักอาชีวบำบัด ฯลฯ 5. ฝกอบรมคณะทำงาน เนนการฝกอบรมใหแก ผูที่ทำงานรวมกับเด็กที่มีความตองการพิเศษใหรูจักการ สังเกต และแปลความหมายพฤติกรรมตาง ๆ ทีเ่ ด็กเหลานี้ แสดงออกมา ทังจะตองราบวิธการตอบสนองตอพฤติกรรม ้ ี นัน ๆ ไดอยางถูกตองดวย ้
6. เนนครอบครัวเปนศูนยกลางใหความสำคัญใน ดานความรวมมือกับครอบครัว การจัดโครงการตาง ๆ ให แกเด็กทีมความตองการพิเศษนันจะประสบความสำเร็จได ่ี ้ จะตองไดรบความรวมมือหรือสนับสนุนจากครอบครัว ซึง ั ่ การจัดบริการตาง ๆ ตองคำนึงและตระหนักถึงความแตกตาง ของแตละครอบครัว (วรเวชช, 2546 )
⌫⌦
1. เด็กพิเศษที่มีความบกพรองทางสติปญญา มีอยไมนอยในประเทศไทย เมือใดจึงจะไดรบการดูแลจาก ู ่ ั รัฐในฐานะทีเ่ ขาเปนประชาชนคนหนึง เขาควรจะมีสทธิที่ ่ ิ ์ จะไดรบการศึกษาไปตามศักยภาพของเขา เชนเดียวกับเด็ก ั ปกติ ซึงขณะนี้ โรงเรียน สถาบันทีรบดูแลและพัฒนาเด็ก ่ ่ั ี่ ่ เหลานีเ้ พียงไมกแหง มีนอยมาก เมือเทียบกับความตองการ เด็กพิเศษทีมปญหาทางการเรียนรทงหลาย มักตกเปนภาระ ่ี ู ั้ ของพอแม ผปกครอง ทีตองดินรนดูแลกันไปตามยถากรรม ู ่ ้ (ทิศนา, 2547) ในประเด็นนี้ เรืองของการจัดการศึกษาใหแกเด็ก ่ พิเศษนัน หลังจากถูกละเลยมานาน แตกเ็ ปนทีนายินดีวา ้ ่ พระราชบัญญัตการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2547 ไดใหความ ิ สำคัญในเรืองนีอยางชัดเจน ในมาตรา 10 หมวด 2 วา ่ ้ ดวยสิทธิและหนาทีทางการศึกษาความวา “ มาตรา 10 การ ่ จัดการศึกษา ตองจัดใหบคคลมีสทธิและโอกาสเสมอภาค ุ ิ กันในการรับการศึกษาขันพืนฐาน ไมนอยกวาสิบสองปทรฐ ้ ้ ี่ ั จัดใหอยางทัวถึงและมีคณภาพโดยไมเก็บคาใชจาย การ ่ ุ จัดการศึกษาสำหรับบุคคลซึ่งมีความบกพรองทางรางกาย จิตใจ สติปญญา อารมณ สังคม การสือสาร และการ ่ เรียนรู หรือมีรางกายพิการ หรือ ทุพลภาพ หรือบุคคลซึง ่ ไมสามารถดูแล หรือดอยโอกาส ตองจัดใหบคคลดังกลาว ุ มีสทธิและโอกาสไดรบการศึกษาขันพืนฐานเปนพิเศษ...” ิ ั ้ ้
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
นอกจากนัน ในมาตรา 18 ยังไดระบุใหศนย ้ ู บริการชวยเหลือระยะแรกเริ่มของเด็กพิการและเด็กซึ่งมี ความตองการพิเศษ ตองมีการจัดการศึกษาปฐมวัย และ การศึกษาขันพืนฐานใหเด็กดวย โดยมาตรา 37 ไดกำหนด ้ ้ ให ก ารจั ด การศึ ก ษาขั้ น พื้ น ฐานสำหรั บ บุ ค คลที่ มี ค วาม บกพรองทางรางกาย จิตใจ สติปญญา อารมณ สังคม การสือสารและการเรียนรู หรือมีรางกายพิการหรือทุพลภาพ ่ เปนหนาที่ของเขตการศึกษา ซึ่งหากไมสามารถจัดได กระทรวงศึกษาธิการสามารถเขาไปจัดเพือเสริมการบริหาร ่ และการจัดการของเขตพืนทีการศึกษาได ้ ่ การจัดการศึกษาของเด็กทีมความบกพรองดานใด ่ี ดานหนึงนัน นับวามีการขยายการดำเนินงานเพิมขึน เนือง ่ ้ ่ ้ ่ จากมีองคการรับผิดชอบการดำเนินงานที่ชัดเจน คือ คณะกรรมการปฏิรปการศึกษาเพือคนพิการ คนดอยโอกาส ู ่ และคนทีมความสามารถพิเศษ ซึงมีการดำเนินงานดาน ่ี ่ นโยบายทางดานกฎหมาย กฎกระทรวง รวมทังกองทุน ้ การศึกษาสำหรับคนพิการ นอกจากนี้ มติคณะรัฐมนตรี เมือ ่ วันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2545 ยังไดจดสรรเงินรายหัวสำหรับ ั นักเรียนพิการ ใหไดรบอุดหนุนรายหัวเชนเดียวกับนักเรียน ั ปกติ โดยมีคาใชจายเพิมเติมสำหรับเด็กพิการดวย ในปการ ่ ศึกษา 2545 ไดมการออกระเบียบและประกาศใชระเบียบ ี วาดวยกองทุนการศึกษาสำหรับเด็กพิการ พ.ศ.2546 จัดสรร เงินอุดหนุนทางการศึกษาใหแกศนยทางการศึกษา สนับสนุน ู ครุภณฑใหโรงเรียนแกนนำการศึกษาพิเศษ และสนับสนุน ั คาใชจายในการตรวจสภาพการพิการของเด็กพิการดวย 2. ทำอยางไรจึงจะมีครูทไดรบการฝกฝน เฉพาะ ี่ ั ทางดานการดูแลเด็กพิเศษ เพื่อที่จะสามารถชวยใหเด็ก เหลานี้ไดรับการพัฒนาอยางเต็มที่ตามศักยภาพที่เขามีอยู ปจจุบนประเทศไทยมีครูทมความเชียวชาญเฉพาะทางดานนี้ ั ี่ ี ่ นอยมาก สมควรทีรฐจะใหการสงเสริมเปนพิเศษควบคไป ่ั ู
กับการลงทุนดานการจัดตังโรงเรียน สถาบันหรือจัดระบบ ้ ใหความชวยเหลือทางการศึกษาในรูปแบบตาง ๆ เพือเด็ก ่ พิเศษเหลานี้ องคประกอบนีมความสำคัญอยางยิงตอคุณภาพ ้ี ่ ของการศึกษาพิเศษ และเปนปญหาหลักของประเทศ ปจจุบันครูที่มีคุณวุฒิทางดานนี้โดยตรงมีนอยมาก โดย เฉพาะอยางยิ่งเมื่อเทียบกับจำนวนเด็กและปญหาของเด็ก การจัดการศึกษาพิเศษยังตองพึงครูในระบบปกติ ซึงมักไม ่ ่ ไดรบการฝกฝนเฉพาะทางดานนีมากอน กอปรกับจำนวน ั ้ เด็กปกติทครูตองดูแล มีมากเกินกวาทีควรจะเปนอยแลว ี่ ่ ู คุณภาพของการจัดการศึกษาจึงหวังไดยาก ดังนัน ทาง ้ กระทรวงศึกษาธิการและสำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา ขันพืนฐานระดับปริญญาตรี (หลักสูตร 5 ป) ขึน โดยจัด ้ ้ ้ สรรทุนการศึกษาแกนกเรียนใหศกษาในสาขาวิชาทีสำคัญ ๆ ั ึ ่ 8 สาขา ตามแผนการผลิตครู (พ.ศ. 2547 – 2549) และ สาขาการศึกษาพิเศษเปน 1 ใน 8 สาขาทีไดรบการสนับสนุน ่ ั ดังกลาว เปนจำนวน 200 ทุน ตอป ดังนันภายในป ้ 2550 ประเทศไทยจะมีครูเฉพาะทางดานการศึกษาพิเศษ จำนวน 600 คน นับวาเปนเรืองทีนายินดีเปนอยางมาก ่ ่ อยางไรก็ตาม ครูจำนวน 600 คน ดังกลาวเมือเทียบกับ ่ ความตองการของเด็ก ซึ่งมีอยูเปนจำนวนแสนก็ยังไม เพียงพอ จึงควรทีหนวยงานเอกชนทังหลายจะเขามารวม ่ ้ ใหการสนับสนุนใหมากขึน ้ 3. ทำอยางไรครูประจำการจึงจะไดรบการพัฒนา ั อยางตอเนือง เพือเพิมประสิทธิภาพในการทำงาน ทำอยางไร ่ ่ ่ ครูจึงจะมีโอกาสไดเพิ่มพูนความรูและแลกเปลี่ยนเรียนรู ขณะปฏิบตงาน ทำอยางไร เราจึงจะสามารถสรางวัฒนธรรม ัิ แหงการเรียนรใหเกิดขึนกับครูไทย ไมวาจะเปนครูของเด็ก ู ้ ปกติหรือเด็กพิเศษก็ตาม
ป ที่ 14 ฉบั บ ที่ 4 ประจำเดื อ นตุลาคม - ธันวาคม 2549
การพั ฒ นาคุ ณ ภาพของครู นั้ น หน ว ยงานที่ ทำหนาทีผลิตครูและหนวยงานทีใชครู ควรใหความสนใจ ่ ่ ในการพัฒนาบุคลากรอยางสม่ำเสมอ ดวยวิธการทีหลาก ี ่ หลาย เชน การประชุม อบรม สัมมนา การนิเทศการ เรียนการสอน การไดรบคำปรึกษาแนะนำจากผเู ชียวชาญ ั ่ การประสานงานกับหนวยงานทีเ่ กียวของและการไดรบการ ่ ั สนับสนุนดานอุปกรณ เครืองมือ สือ หนังสือและวัสดุ ่ ่ ตาง ๆ ทีจำเปนตอการปฏิบตงานและการพัฒนาความรความ ่ ัิ ู เขาใจ เพือการพัฒนาอยางตอเนืองและยังยืน ่ ่ ่
เนืองจากพระราชบัญญัตการศึกษาเปนกฎหมายที่ ่ ิ มี ผ ลบั ง คั บ ใช ดั ง นั้ น จึ ง เป น ที่ อุ น ใจได สำหรั บ พ อ แม ผปกครอง ในระดับหนึงวา เด็กไทยทีมความตองการพิเศษ ู ่ ่ี เหลานัน จะมีสทธิไดรบการดูแล และไดรบการศึกษาขันพืน ้ ิ ์ ั ั ้ ้ ฐานตามอัตภาพและศักยภาพของแตละคน เหมือนกับเด็ก ปกติทวไป ซึงก็คงตองคอยติดตามดูกนตอไปวา จะมีความ ั่ ่ ั กาวหนาในการดำเนินการอยางเปนรูปธรรมตอเนืองไปมาก ่ นอยเพียงใด ซึ่งเด็กพิเศษในปจจุบันก็คงจะไดรับความ พิเศษทีแตกตางจากในอดีตอยางแนนอน ...... ่
ขวัญใจ เอมใจ.2540. เด็กพิเศษกับความธรรมดาของชีวต. กรุงเทพมหานคร :นิตยสารสารคดี (เม.ย.) 13,146: ิ 128-150. ดารณี ศักดิศรผล.เด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพฯ : สารานุกรมศึกษาศาสตร(ก.ย.) 27: 55-59. ์ ิิ ่ี ทิศนา แขมมณี. 2547. เด็กพิเศษไดรบการดูแลเปนพิเศษสมชือเพียงใด. กรุงเทพฯ : วารสารราชบัณฑิตยสถาน ั ่ (ต.ค - ธ.ค) : 29,4 : 871-874. ผดุง อารยะวิญู. 2542. การศึกษาสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพมหานคร :สำนักพิมพแวนแกว. ่ี วรเวชช ออนนอม.2546. เด็กพิเศษในเงาปฏิรป “ ทำไมเราจึงไมชวยกันเช็ดน้ำตาของเขาและเปลียนเปนรอยยิม “. ู ่ ้ วารสารสวนดุสต (ธ.ค.) 1: 84-97. ิ ศิรพร สุวรรณทศ.2533.พอแมกบการเลียงดูเด็กพิเศษ.กรุงเทพมหานคร:จุลสารศูนยสขวิทยาจิต (ธ.ค) 13,2: 1-3. ิ ั ้ ุ สุวมล อุดมพิรยะศักย. การบริการชวยเหลือระยะแรกเริมสำหรับเด็กทีมความตองการพิเศษ. กรุงเทพมหานคร : ิ ิ ่ ่ี สารานุกรมศึกษาศาสตร (ส.ค.) 33: 34-37. อุษณีย อนุรทธิวงศ. 2546 หัวใจของครูทสอนเด็กทีมความสามารถพิเศษ.สารปฏิรป (พ.ค.) 6,61: ุ ์ ี่ ่ี ู 99-100.
